ИБН
СИНО ВА МУСИЈА САНЪАТИ
¤рта
асрларда Мусулмон Шаріида турли фанлар іаторида мусиіа µаіидаги фан µам шакллана
бошлаган. У маµаллий анъаналар таъсирида бошіа мамлакатлар, авваламбор юнон* ва
араб мусиіа назарияси ютуіларини мужассамлантиради.
VIII-XI
асрларда, араб фалсафасининг тараііий этиши натижасида µалифаликнинг µудудида
мусиіа санъати гуркирайди. Мусиіанинг инсон іалбига ижобий таъсир кґрсата
олгувчи санъат сифатидаги аµамиятини олІа сурилади. Араб мусиіасининг асосчиси,
мусиіага оид тґііиз рисоланинг муаллифи ал-Киндий
дир.
Мусиіанинг
юнонлар (хусусан Евклид) таълимотига асосланган назарий йґналишини ал-мусиіа*,
амалий (арабий-эроний) йґналишини эса - ал-Іино* деб юритилади. Кейинчалик Абу Наср ал-Фаробий ґзининг асарида
бу
иккала оіимни ґзаро бирлаштирган.
¤тмишдошларига
таянган Ибн Сино ґзининг асарлари ёрдамида ґша давр
мусиіа фанини сифат жиµатдан янги даражага юксалтиришга муваффаі бґлди. Ибн
Сино ґтмишдошларининг анъаналарига кґра мусиіа назариясини математика бґлимига
киритади ва уни товушларни бир-бирларига ґзаро муносабатларда ґрганувчи, µамда
композицияларни тузишда ґзига хос тартиб-іоидаларни жорий этувчи фан сифатида
таърифлайди. Шунга монанд, мусиіа гармоника* ва ритмикага* бґлинади. Ибн Сино
товушнинг табиатини физик µодиса сифатида
ґрганади.
Ибн
Сино µам Фаробийнинг изидан бориб, мусиіа илмининг махсус бґлими сифатида
мусиіа асбобшунослигининг пойдеворини
яратган.
Аллома
мусиіий адаб (эстетика) масалаларига катта эътибор билан
іараган. У мусиіани баъзи хасталиклардан фориІ этувчи ґзига хос дори сифатида
тушунган. Бу ґринда унинг ґсаётган ёш авлоднинг гармоник тарбиясига іаратилган
тиббий маслаµатлари (6) іизиіиш уйІотади.
Ибн
Синонинг мусиіа µаіида таълимотининг кґпгина іоидалари
Оврґпо мусиіий-назарий фанининг таркибий іисми сифатида янада тараііий
этди.
1
¤ша даврда юнон илм-фани ¤рта ва Яіин Шарінинг маданий марказларига кенг миіёсда
келиб іуйилмоіда эди. Чунончи, юнончадан араб тилига мусиіага оид кґплаб
рисолалар: Аристоксеннинг "Гармоника" ва "Ритмика"си, Евклиднинг "Гармоника" ва
"Јонун"и, Птоломейнинг "Гармоника"си ва бошіалар таржима
іилинди.
2
Ал-мусиіа тарафдорлари бґлмиш файласуфлар диііат-эътиборларини кґпроі товушнинг
физик табиатига ёки мусиіий-интонация санъатининг назарий асосларига іаратар
эдилар.
3
Ал-Іино тарафдорлари мусиіий ижронинг профессионал-техникавий томони асосий
аµамиятга эга, унинг мукаммаллилиги мусиіанинг тингловчига кґрсатадиган µиссий
таъсирига боІлиідир.
4
Гармоника - интерваллар ва оµанг композициялари тґІрисидаги
фан.
5
Ритмика - мусиіий товушларнинг ваіт нуітаи-назаридан ґзаро бир-бирига нисбати
µаіидаги фан.
6
Фаробий каби Ибн Сино µам мусиіа асбобларини торли, пуфланадиган ва чертадиган
(урадиган) турларга ажратади, бунда торли асбобларга кґпроі аµамият берилган.
Уларнинг аксарияти Оврґпога араблар томонидан олиб кирилган бґлиб, у ерда
оммалашиб кетган. Лютня (арабча ал-уд), ребек (арабча рубоб), гитара (арабча
гитар) каби асбоблар шулар жумласидандир.
|