ИБН
СИНОНИНГ АДАБИЁТШУНОСЛИККА ОИД МЕРОСИ
Арабий
забон адабиёт тарихида - унга Ибн Сино ижоди µам киради - Ґалил ибн Аµмад*, Абу
Исµоі ал-Киндий*, Ибн Јутайба, Абу Абдуллоµ
ал-Хоразмий*, Муµаммад ал-Мубаррад*, Ибн
ал-Муътаз*, Јусто ибн Луіо6, ал-Жоµиз ва бошіа шу каби кґплаб ажойиб назариётчилар
номлари маълум.
Ибн
Сино учун, араб адабиётшуносларининг асарларидан ташіари Аристотелнинг
"Поэтика"си µамда Абу Наср ал-Фаробий* нинг рисолалари µаіиіий ґіув іґлланмаси
бґлиб хизмат іилган.
Адабиётшунос
сифатидаги фаолиятини Ибн Сино Бухорода эканлигидаёі бошлаган, бунда
Абу-л-Ґасан ал-Арудийнинг илтимосига биноан шеър санъати (поэтика)га оид
"ал-Мажмуъ" ("Тґплам") китобини ёзиб берган эди. Ибн Синонинг адабиётшуносликка
оид асосий іарашлари унинг кґп томли "Аш-шифо"сидаги мантиі циклига кирувчи
"Шеър санъати" китобида баён этилган. ¤з асарларида Ибн Сино юнон адабиёти
услубиятининг турларини, шеъриятнинг келиб чиіиши ва тараііиётини баён этиб,
уларни батафсил таµлил іилган.
Ибн
Сино шеъриятнинг маісадлари µаіида гапирар экан, инсон шеърий образларни
объектнинг ґзидан µам кґра тезроі іабул іила олишлигини таъкидлайди. Шеъриятда
Ибн Сино ґхшатишларга алоµида аµамият беради. Унинг фикрича, худди рассом каби
шоир µам, нарсаларни іуйидаги учта: воіеликда (реалистик); ёки улар аввалда
іандай бґлган ва µозирда іандай; ёхуд улар іандай бґлиши керак, - каби
йґналишларнинг бирида таліин этади.
1
Ґалил ибн Аµмад (чамаси 790 й вафот этган) - араб шеър битиш санъати тизимини
ишлаб чиііан олим.
2
Абу Юсуф ибн Исµоі ал-Киндий (800-866) - "Рисолат фи синаъати аш-шеър" ("Шеър
битиш санъати µаіида рисола")ни ёзган, Аристотел "Поэтика"сининг іисіартирилган
нусµасини тайёрлаган. У мусиіашуносликка оид кґплаб асарлар яратган (тґлиі 4-5
га і.).
3
Абу Абдуллоµ ибн Ґамид ал-Хоразмий (Х аср) - ґз даврининг ажойиб шоири µамда
жамоат арбоби бґлган. У хоразмшоµлар саройида
котиб, вазир,
дипломат, элчи вазифаларида
хизмат іилган. Унинг
"Мафотиµ
ал-улум" ("Илмлар калити") іомусий асари кґплаб авлодлар
учун
кундалик китоб вазифасини ґтаган.
4
Муµаммад ал-Мубаррад (826-898) - шеъриятга оид "ал-комил фи-л-луІа ва-л-адаб"
("Тил ва адабиётга оид тґлиі китоб") номли китобини ёзган.
5
Ибн ал-Муътаз (861-908) - шоир ва филолог, ґзининг "Китоб ал-бади" асарида у
меъёрий (норматив) шеърият пойдеворини яратган. Араб шеъриятини ґрганишда
іимматли манба µисобланувчи мазкур асарини Ибн Муътаз 26 ёшга тґлганда
тугаллаган. Бундан ташіари у ґрта асрлар адабиётида мавжуд бґлган кґчирмакашлик
(плагиат) ни ёритувчи "¤Ірилик китоби"нинг муаллифи
µамдир.
6
Јусто ибн Луіо (922 й вафот этган) - таниіли таржимон, адабиёшунослик назарияси,
фалсафий атамашуносликни тадіиі іилиш ва тґплаш билан шуІулланган. Бунга унинг
"Китоб фи-л-авзон" ("Шеър санъатида вазн µаіида китоб"), "Китоб илал аш-шеър"
("Шеър санъатининг пайдо бґлиш сабаблари µаіида китоб") асарлари баІишланган.
(Яна 2-1 блок, 11-маълумотга і.)
7
Ал-Фаробий адабиёшуносликка оид "Шеър китоби", "Шеърият ва ритмлар µаіида",
"Шоирлар санъати іонунлари" ва шу каби китоблар муаллифи.
|